Takiego dnia, jak ten: 8 lutego 1923 roku zginął metropolita Jerzy, głowa kościoła prawosławnego w Polsce.
Geneza zamachu
Po odrodzeniu się państwa polskiego w 1918 religia prawosławna kojarzona była powszechnie z zaborcą rosyjskim, który starał się rozprzestrzeniać jej wpływy na terenach uzyskanych w wyniku rozbiorów. Kolejne rządy polskie dążyły zatem do ograniczenia wpływów prawosławia oraz do podporządkowania działań hierarchii kościelnej administracji rządowej. Pierwszym krokiem do tego miało być uzyskanie autokefalii. Autokefalia (z gr. αὐτο – samo, κεφαλή – głowa) – status kościoła chrześcijańskiego (najczęściej prawosławnego albo orientalnego) oznaczający, że jego głowa (biskup, metropolita, patriarcha) nie jest odpowiedzialna przed jakimkolwiek innym hierarchą o wyższej randze.
Sprzeciw w łonie kościoła prawosławnego
Działania metropolity Jerzego prowadzone do wyłączenia polskiego kościoła prawosławnego spod patriarchatu Moskwy spotkały się ze sprzeciwem części duchowieństwa. Jednym z otwartych wrogów autokefalii był były wykładowca seminarium duchownego w Chełmie, Smaragd.
Zamach
8 lutego 1923 roku Smaragd udał się do mieszkania metropolity Jerzego, mieszczącego się w budynku nieopodal praskiej cerkwi Świętej Marii Magdaleny przy ulicy Zygmuntowskiej (obecnie Aleja Solidarności). Po dwugodzinnej rozmowie w cztery oczy, Smaragd oddał w kierunku metropolity Jerzego śmiertelne strzały.
Wyrok
Smaragd, wykluczony ze stanu duchownego, został skazany na 12 lat pozbawienia wolności. Całą karę odbył w więzieniu na Rakowieckiej, na warszawskim Mokotowie.
Konsekwencje
Mimo śmierci metropolity Jerzego, działania w kierunku uniezależnienia kościoła prawosławnego były kontynuowane przez jego następcę, biskupa Dionizego (Waledyński). Sfinalizowano je ostatecznie w listopadzie 1924 roku udzieleniem autokefalii przez patriarchat konstantynopolitański. Wynikało to z jednej strony z niechęci Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego do nadania polskim strukturom Kościoła prawosławnego autokefalii, z drugiej – z chaosem organizacyjnym Rosyjskiej Cerkwi, w wyniku przejęcia władzy przez bolszewików.
Źródła: Kalendarz Zdzierak Warszawski, 2018; Wikipedia